Przetargi i zamówienia: Pozostałe

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.

Skazanie za przestępstwo jako podstawa wykluczenia z postępowania

Drugą obligatoryjną podstawą wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jest wykluczenie z postępowania wykonawcy będącego osobą fizyczną, którego prawomocnie skazano za określone kategorie przestępstw.

Możliwość wykluczenia wykonawcy na tej postawie wynika z art. 24 ust. 1 pkt 13 PZP, który brzmi następująco:

[Z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się] wykonawcę będącego osobą fizyczną, którego prawomocnie skazano za przestępstwo:

a) o którym mowa w art. 165a, art. 181-188, art. 189a, art. 218-221, art. 228-230a, art. 250a, art. 258 lub art. 270-309 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600, z późn. zm.) lub art. 46 lub art. 48 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1468 i 1495),

b) o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 115 § 20 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny,

c) skarbowe,

d) o którym mowa w art. 9 lub art. 10 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 769);

Skuteczne powołanie się przez zamawiającego na tę podstawę wykluczenia możliwe jest wówczas, gdy spełnione są kumulatywnie trzy następujące przesłanki:

  1. wobec wykonawcy wydano prawomocny wyrok skazujący (ergo wyrokiem takim nie będzie orzeczenie warunkowo umarzające postępowanie),
  2. wykonawca został skazany za co najmniej jedno z przestępstw wymienionych w przytoczonym wyżej przepisie,
  3. od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego nie upłynęło 5 lat, z wyjątkiem sytuacji, gdy w samym wyroku określono inny okres wykluczenia (dla przestępstw określonych w art. 24 ust. 1 pkt 13 lit. d okres ten wynosi 3 lata).

Omawiany przepis stanowi implementację do polskiego porządku prawnego przepisu art. 57 ust. 1 dyrektywy 2014/24/UE.

Na potwierdzenie wykazania braku podstaw wykluczenia zamawiający może żądać od wykonawców przedłożenia: 

  1. informacji z KRK (wystawionej nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu), 
  2. jeżeli wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania poza terytorium RP – informacji z odpowiedniego rejestru albo, w przypadku jego braku – innego równoważnego dokumentu wydanego przez właściwy organ sądowy lub administracyjny kraju, w którym wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania lub miejsce zamieszkania ma osoba, której dotyczy informacja albo dokument, w zakresie określonym w tym przepisie.

Obywatele innych państw będą więc zobowiązani przedłożyć dokument lub oświadczenie pochodzące z innego systemu prawnego, potwierdzające brak skazania za przestępstwa właściwe dla polskiego porządku prawnego.

Powyższe może rodzić pewne problemy praktyczne związane z właściwą analizą przedkładanych przez wykonawców dokumentów, związaną z różnicami systemowymi poszczególnych państw. 

PRZYKŁADOWE POSTĘPOWANIE

W jednym z postępowań prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego na świadczenie usług ofertę złożył wykonawca X i załączył do niej oświadczenie, że zachodzą w stosunku do niego podstawy wykluczenia z postępowania, dołączając jednocześnie wyjaśnienia, w których poinformował zamawiającego, że prawomocnym wyrokiem. został skazany za czyn z art. 297 § 1 KK, za który wymierzono mu karę grzywny.

Wykonawca X oświadczył jednocześnie, że naprawił szkodę wyrządzoną ww. czynem tj. uiścił karę grzywny oraz odpowiednią kwotę tytułem kosztów postępowania, a także wprowadził odpowiednie zmiany organizacyjne i kadrowe w swoim przedsiębiorstwie, celem zapobiegnięcie potencjalnym przyszłym uchybieniom.

W świetle powyższych wyjaśnień zamawiający uznał, że wykonawca X, pomimo skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo mieszczące się w katalogu określonym w art. 24 ust. 1 pkt 13 ppkt a ustawy PZP, przeprowadził skuteczną procedurę samooczyszczenia, nie wykluczył go z przedmiotowego postępowania i wybrał jego ofertę jako najkorzystniejszą.

ORZECZNICTWO KIO

Opisana powyżej sprawa trafiła do rozpoznania przez KIO, która dokonała oceny wyjaśnień złożonych przez wykonawcę X mając na uwadze, że dobrowolnie poddał się on karze, uiścił karę grzywny oraz koszty sądowe, a także złożył zamawiającemu szczegółowe wyjaśnienia.

Izba stanęła jednak na stanowisku, że art. 24 ust. 8 ustawy PZP zobowiązuje wykonawcę do wykazania podjęcia konkretnych środków technicznych, organizacyjnych i kadrowych, które są odpowiednie dla zapobiegania dalszym przestępstwom lub nieprawidłowemu postępowaniu wykonawcy”. Podczas gdy wykonawca X zatrudnił jedynie pracownika biurowego na pół etatu, w którego zakresie obowiązków było m.in. przygotowywanie dokumentacji do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.

Izba stwierdziła, że zatrudnienie w/w osoby do wykonywania prac biurowych nie jest odpowiednim środkiem, który pomoże zapobiec kolejnym przestępstwom lub nieprawidłowemu postępowaniu wykonawcy X.

Oświadczenie wykonawcy, zgodnie z którym „działał pod wpływem błędu, jego wyobrażenia o konsekwencjach wyroku były niezgodne z rzeczywistością” nie może stanowić o prawidłowym przeprowadzeniu procedury „self-cleaning”.

Izba uznała, że wykonawca X jako profesjonalista, na którym ciąży obowiązek zachowania szczególnej staranności nie może skutecznie usprawiedliwiać składania nieprawdziwych oświadczeń brakiem świadomości po jego stronie.

Mając powyższe na uwadze, Izba uwzględniła odwołanie i jednocześnie nakazała zamawiającemu unieważnienie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej oraz powtórzenie czynności badania i oceny ofert, oraz wykluczenie z postępowania wykonawcy X na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 13 ustawy PZP.

NA CO ZWRACAĆ UWAGĘ ANALIZUJĄC DECYZJE O WYKLUCZENIU?

Oceniając prawidłowość wydanej przez zamawiającego decyzji o wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 13 PZP wykonawcy muszą przede wszystkim mieć na względzie, że dokumenty składane przez podmiot zagraniczny mogą i nierzadko będą różnić się od tych wystawianych w RP, wobec czego konieczna jest ich krytyczna analiza przez zamawiającego z uwzględnieniem odmienności uregulowania pewnych instytucji prawnych, a także umożliwienie wykonawcy, będącemu podmiotem zagranicznym złożenia stosownych wyjaśnień dotyczących przedłożonych dokumentów..

Warto również pamiętać, że jak trafnie zwróciła uwagę KIO wpisanie we wniosku do KRK wadliwej podstawy prawnej zapytania co do konkretnego podmiotu, nie ma wpływu na treść uzyskanej z tego rejestru informacji, jeżeli stwierdzono, że podmioty te nie figurują w kartotece karnej (kluczowa jest więc adnotacja „nie figuruje” wskazana w zaświadczeniu).

Istotna w perspektywy wykonawców jest również okoliczność, że katalog przestępstw wymienionych w art. 13 ppkt a-d PZP ma charakter wyczerpujący i każda próba rozszerzania jego zakresu przez zamawiających jest kategorycznie niedopuszczalna. 

Tytułem przykładu KIO zwróciła uwagę, że definicja przestępstwa skarbowego nie może być interpretowana w sposób rozszerzający, tym samym do przestępstw skarbowych nie mogą być zaliczane czyny zabronione określone w innych aktach prawnych aniżeli w k.k.s. Na końcu należy również zwrócić uwagę, że wykonawca może wykazać, że nie zaktualizowała się możliwość zastosowania wobec niego omawianej podstawy wykluczenia (zgodnie z instytucją „self-cleaning”), co jednak musi zostać rozmyślnie i precyzyjnie przeprowadzone, co zostało zobrazowane na przykładzie omawianego wyżej orzeczenia.

Klaudia Woźniak

Klaudia Woźniak